زنان «دسته دختران» کنش‌گران فردی هستند/ قیدی دنبال قهرمان‌سازی نیست

در نشست نقد و بررسی فیلم سینمایی «دسته دختران» به کارگردانی منیر قیدی که در سالن جابرابن حیان دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد، به موضوع‌هایی همچون تصویر زن در سینما و جامعه ایران پرداخته شد.

نشست نقد و بررسی فیلم سینمایی «دسته دختران» ساخته منیر قیدی و تهیه‌کنندگی محمدرضا منصوری در دانشگاه صنعتی شریف تهران برگزار شد.

میلاد دخانچی (منتقد و مجری)، زهرا اردکانی فرد (منتقد و جامعه‌شناس) و ابوالفضل اقبالی (جامعه‌شناس) در این نشست حضور داشتند.

در ابتدای این مراسم، دخانچی به عنوان مجری نشست گفت: زمانی که درباره «دسته دختران» می‌خواهیم حرفی بزنیم، لاجرم باید از زنان بگوییم. به خصوص این که در پاییز سال گذشته، ما دورانی را گذراندیم که به بهانه سینما می‌توانیم درباره وضعیت زنان و بازسازی چهره آنان حداقل در مسیر فرهنگی و هنری آن حرفی بزنیم.

ابوالفضل اقبالی در ادامه این بحث افزود: من فیلم «ویلایی‌ها»، اثر قبلی منیر قیدی، را بیشتر از «دسته دختران» دوست داشتم. البته که خانم قیدی در این فیلم هم کارگردانی و جلوه‌های ویژه بی‌نظیری داشت و مشکل «دسته دختران» را ضعف فیلمنامه آن می‌دانم.

دخانچی در ادامه بیان کرد: کارگردان «دسته دختران» یک خانم است و می‌توانست به وسیله همذات‌پنداری با کاراکترهای زن، جزییات روابط انسانی را به تصویر بکشد. در حالی که «دسته دختران» از بیگ پروداکشن‌های زیادی استفاده کرده که در این نقطه کارگردان جای به تصویر کشیدن روابط انسانی، درگیر تکنیک‌های فیلمسازی شده است.

زنان «دسته دختران» کنش‌گران فردی هستند/ قیدی دنبال قهرمان‌سازی نیست
اقبالی با اشاره به نقاط قوت و ضعف فیلم «دسته دختران» توضیح داد: ما خلاء روایت زنان را همچنان در سینما داریم. از نظر من، مسئله زنانِ درون «دسته دختران» جنسیتی است و گویا همین جنسیت مسئله کارگردان هم هست. در واقع انگار زنان «دسته دختران» می‌خواهند در رقابت با مردان نشان دهند که می‌توانند اسلحه دست بگیرند و حتی گاهی فراتر از مردان هم بروند. البته اگر به عقب بازگردیم من باز هم به منیر قیدی می‌گویم که این فیلم را بسازد؛ زیرا انباشت روایت‌های زنانه در فیلم اتفاق مبارکی است. در واقع باید بگویم یکی از نیازهای این فیلم حضور مشاور دانا برای تولید بود تا اثر استانداردتری ساخته شود.

در ادامه اردکانی‌‎فرد به جمع منتقدان این نشست اضافه شد و بیان کرد: نخستین بار که فیلم را می‌دیدم، احساس می‌کردم که با فیلم کندی طرف هستم. پس از آن، تامل کردم و متوجه شدم که این فیلم کاملا با نگاه زنانه ساخته شده و جزییات بسیار زیادی دارد. ذائقه ما با دیدن فیلمِ مردانه دفاع مقدسی تنظیم شده و به همین دلیل ممکن است فیلم برای برخی کند پیش رود. منیر قیدی نمی‌خواهد قهرمان خارق‌العاده‌ای بسازد که در آخر هم شهید بشود.

وی افزود: در واقع کارگردان به دنبال تصویر کشیدن جزییات زندگی آدم‌های آواره در روزگار جنگ است. اگر فیلم را با نگاه مردانه‌ای ‌بینیم برایمان کسالت‌آور می‌شود. زمانی که از لفظ «نگاه زنانه به جنگ» استفاده می‌کنیم، الزاما به معنی استفاده از کاراکترهای زن نیست بلکه نگاه زنانه یعنی حضور در جنگ از دریچه احساس و ادراک یک زن. ما به اندازه کافی فیلم جنگی مردانه دیده‌ایم.

این جامعه‌شناس با اشاره به نقش کاراکترها در سینما و جامعه تاکید کرد: در فیلم قبلی منیر قیدی «ویلایی‌ها»، ما با زنان منفعلی طرف هستیم در حالی که زنانِ «دسته دختران» کنش‌گر میدان به اصطلاح مردانه هستند. خلاف حرف آقای اقبالی، از نظر من، زنان در این فیلم رقابت‌جویی نمی‌کنند و به دنبال آن هم نیستند. نکته در جایی است که کارگردان از زنان کنش‌گر می‌سازد اما اهداف آنان برای حضور در جنگ شخصی هستند. در واقع این کنش‌گرها اجتماعی نیستند و زنان، کنش‌گرانِ فردی هستند. این کاراکترها در هیچ جایی از فیلم با آرمان‌های اجتماعی و مدنی پیوند نمی‌خورند.

اقبالی خاطر نشان کرد: من هم معتقد هستم فیلم کنش‌گر خلق می‌کند اما کارگردان به جای این که زن را به مثابه زن خلق کند، آنان را کنش‌گران مردانه خلق می‌کند.

زنان «دسته دختران» کنش‌گران فردی هستند/ قیدی دنبال قهرمان‌سازی نیست
اردکانی درباره نسبت سینما با جامعه گفت: از نظرم در حوزه زنان، سینما بسیار عقب‌تر از جامعه است. یعنی ما زنی در جامعه داریم که به کنش‌گری رسانه رسیده اما سینما همچنان عاجز است تا زن کنش‌گر را نشان دهد. در این چند سال اخیر فیلم‌های زیادی درباره آزار جنسی به زنان ساخته شده در حالی که این مسئله کنونی یا آینده زنان نیست و دغدغه قبل‌تر ماست. برای مثال «ابلق» در زمانی ساخته شده که جنبش «می تو» اتفاق افتاده در حالی که کاراکتر این فیلم هنوز در گذشته گیر کرده و آزار جنسی را مخفی می‌کند. حال شما تصور کنید در دهه هفتاد، زنی (هدیه تهرانی) در سینما به تصویر کشیده می‌شود که مستقل است و دغدغه‌های بسیاری دارد. هدیه تهرانی ستاره‌ای بود که در سینما از زنان دهه خودش جلوتر رفت و زنان جامعه هم آن کاراکترها را پذیرفتند.

دخانچی ادامه داد: من با این گزاره شما موافق نیستم. از نظر من جامعه به رخوت افتاده که سینما هم به همین وضع دچار شده است. جامعه همین است که ما در سینما می‌بینیم و جلوتر یا عقب‌تر نیست.

اقبالی عنوان کرد: فیلم‌های فمینیسمی روایت‌گر جامعه نیستند بلکه روایت‌سازی می‌کنند. البته جامعه ما دیگر به مرحله سرخوردگی از فیلم‌های فمینیسمی رسیده است و زنان هم این دسته از فیلم‌ها را نمی‌پذیرند. این را هم بگویم که اتفاق مبارکی است که حوزه هنری و برخی سازمان‌های دیگر به سراغ تولید آثاری درباره زنان رفته‌اند.

اردکانی در پایان این نشست تصریح کرد: جامعه تغییرات بسیاری کرده که برخی فیلم‌های زنانه امروز سینما، جوابگوی زنان امروزی نیست. من به عنوان منتقد هم خوبی‌های فیلم را می‌بینم و هم نقص‌های آن را. من فمینیست نیستم اما حرفم شبیه به حرف‌های آن‌هاست. من معتقد به برابری هستم و از قرآن و روایات هم در این باره سند دارم. ای کاش در فیلم‌هایمان به فضای نوجوانان، زنانِ دهه‌های مختلف ۵۰، ۶۰ و… اهمیت داده می‌ شد.